Je kunt overal in de ouderenzorg psycholoog of verpleegkundig specialist zijn. Maar wat maakt werken als specialist bij Pleyade uniek? De visie die Pleyade nastreeft, betekent ook een andere manier van benaderen voor de behandeldienst: veel meer ‘in gesprek zijn met’ in plaats van ‘in gesprek over’ een bewoner. Waar heeft hij/zij echt behoefte aan en waar kan de behandeldienst in ondersteunen? Hanneke van Kesteren (verpleegkundig specialist) en Wendy Roel (psycholoog) met elkaar in gesprek.
Waarom hebben jullie ervoor gekozen om jullie vak te beoefenen bij Pleyade?
Hanneke: „Ik ben begonnen in het oudere Elderhoeve, dat was toen heel innovatief. Er was een groot loopcircuit waar mensen veel vrijheid hadden, een samenwerking met de Hogeschool voor de Kunsten en mensen konden eigen keuzes maken om te bewegen en dingen te ontdekken. Alles was gelijkvloers, er was een binnentuin en mensen konden zich vrij bewegen. Dit sprak mij erg aan. Uiteindelijk is Elderhoeve Pleyade geworden.”
Wendy: „Via een ergotherapeut bij Pleyade hoorde ik dat er een vacature was. Tijdens een goed gesprek bij een kopje koffie kwam onder meer naar voren dat Pleyade zich inzet voor innovatie in de ouderenzorg om samen met de bewoner en hun naasten oplossingen te bedenken die het welzijn bevorderen. Er is veel diversiteit in zorgvragen en ik zou de mogelijkheid hebben om te kunnen fietsen naar het werk. Dit sprak me aan, dus besloot ik de overstap te maken.”
Wat maakt volgens jullie Pleyade uniek?
Hanneke: „Er wordt goed gekeken naar de mens. Niet alleen naar de lichamelijk problematiek maar ook naar wat iemand mentaal nodig heeft. Er zijn mensen die bijvoorbeeld minder behoefte hebben aan lichamelijke verzorging, maar het wel fijn vinden om elke dag een gesprekje te hebben. Wat ik ook belangrijk vind, is dat de bewoner de eigen regie heeft en de eigen dagindeling bepaalt, medewerkers passen zich daarop aan om het de bewoner zo fijn mogelijk te maken. Als iemand wil uitslapen, dan gaat een medewerker eerst iets anders doen. Mensen kunnen hun leven leiden zoals ze dat willen.”
Wendy: „We gaan een toename zien in vergrijzing. Pleyade is proactief bezig om in te spelen op wat dit betekent voor de samenleving. Het idee dat mensen kunnen wonen waar ze willen, vind ik een mooi gedachtegoed. De uitvoering hiervan kan lastiger zijn, bijvoorbeeld wanneer mensen met een lichamelijk hulpvraag wonen naast iemand met een psychische zorgvraag en zij hinder ervaren van het onbegrepen gedrag. We zijn zoekende in hoe we beide bewoners hierin kunnen ondersteunen. Van belang voor het mentaal welbevinden van de bewoner is een goede samenwerking tussen verschillende mensen. De inbreng van de bewoner, medewerkers en naasten is zeer belangrijk. Zonder deze ogen en oren kunnen wij ons werk niet goed uitvoeren.”
Pleyade is steeds meer bezig om de visie toe te passen om de dagelijkse werkzaamheden. Wat merken jullie hiervan?
Wendy: „Ik merk dat we gesprekken voeren over eigen regie en wat goede ondersteuning is, het liefst samen met de bewoner en/of naasten. Zo zijn er bewoners die niet verzorgd willen worden. We gaan dan het gesprek aan met de medewerkers op de woonlocatie en naasten om te kijken wat de oorzaak is. Kunnen we iemand zodanig benaderen dat diegene er wel voor openstaat? Wat wil iemand zelf? Als het iemand is die bijvoorbeeld nooit onder de douche gaat, waarom verwachten wij dan dat iemand een keer per week gaat douchen? Wat zou er gebeuren als we iemand hier in zijn waarde laten? Soms is er op een later moment wel een mogelijkheid. Het kan uiteindelijk wel zijn dat iemand lichamelijke klachten gaat krijgen na een lange periode van niet verzorgen. Als er dan ernstig nadeel ontstaat, gaan we opnieuw het gesprek aan. Dit raakt de Wet zorg en dwang. Deze wet, in 2020 ingegaan, regelt de rechten bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie). Het idee achter deze wet sluit heel mooi aan bij de visie van Pleyade. De wet gaat uit van ‘vrijwillig tenzij’, waarbij de bewoner altijd iets mag vinden van de zorg die we geven. Soms kan dit met een gesprek, soms is het in het gedrag terug te zien, bijvoorbeeld bij verweer. Dit staat binnen de visie ook centraal; de bewoner wordt uitgenodigd overal wat van te vinden!”
‘In de toekomst zou het mooi zijn als we alle deuren standaard open hebben’
Hanneke: „Gesprekken voeren we vaak samen, want ook als verpleegkundig specialist ben je opgeleid om mensen zo lang mogelijk de eigen regie te laten behouden.”
Wendy: „Ik vind juist die samenwerking prettig, omdat het fijn is om meerdere invalshoeken te hebben en we op die manier tot nieuwe inzichten komen.”
Hanneke: „Het is soms ook een dilemma als een medewerker, maar ook naasten, het moeilijk vindt om te accepteren als een bewoner niet verzorgd wil worden.”
Wendy: „Ook hier is het belangrijk het gesprek te voeren over je eigen normen en waarden en wat dit doet met hoe je ondersteuning verleent.”
Hanneke: „De visie is met name dat de bewoners hun eigen leven voort kunnen zetten, maar soms kan dit niet, omdat ze andere behoeftes hebben gekregen. Dan is het belangrijk om medewerkers en naasten mee te nemen in welke behoeftes iemand op dit moment heeft. Voorbeeld is dat iemand meer ging eten dan hij gewend was en daardoor in gewicht aankwam, maar nu de behoefte heeft om meer te eten.”
Wendy: „Of iemand die erg gericht was op uiterlijk, maar het nu niets meer uitmaakt en bijvoorbeeld niet meer elke dag andere kleding aan wil of bij de kapper wil zitten.”
Hanneke: „Eigen regie en omgaan met de zorgvraag zijn een uitdaging.” Wendy: „Wanneer een bewoner graag alleen naar buiten wil gaan, maar hij of zij de weg mogelijk kwijtraakt en we niet weten of iemand veilig kan handelen in het verkeer, kijken we samen wat de mogelijkheden zijn. Er kan bijvoorbeeld een GPS systeem gebruikt worden, of andere middelen die kunnen helpen dit mogelijk te maken.
Wendy: „In de toekomst zou het mooi zijn als we alle deuren standaard open hebben. Voor bewoners bij wie dit niet kan en het bijvoorbeeld gevaarlijk zou zijn als ze naar buiten gaan, kan gekeken worden naar een andere passende oplossing. Het wordt dan’ deuren open tenzij’, in plaats van ‘deuren dicht tenzij’. Dat past helemaal bij de eigen regie van de bewoner!”
Hanneke: „Iemand standaard om 8.00 uur uit bed halen is niet meer van deze tijd, maar het kan van belang zijn om die structuur te houden omdat een bewoner anders ontregeld raakt.”
Wendy: „Ook hier kijken we naar de behoeftes van die ene bewoner op dat moment. Kan iemand hier zelf in meedenken? Is het de behoefte van de bewoner? Is de tijd van belang? We vinden allebei dat een goede daginvulling nog wel een aandachtspunt is. Met alle veranderingen in zorgland merken we dat het soms lastig is om dit op individueel niveau af te stemmen. Naasten zijn niet altijd in de gelegenheid om te helpen. Daginvulling kan ook kleine dingen zijn waardoor bewoners zich weer nuttig voelen, zoals de was opvouwen of helpen met koken. Een goede daginvulling die is aangepast op de bewoner is belangrijk voor het welzijn van die bewoner.”
Wat vind je van de visie van Pleyade?
Wendy: „Ik vind het goed dat we bewust bezig zijn met eigen regie van de bewoner. Zolang we in gesprek blijven met elkaar, leren van dingen die wel werken en we kritisch blijven, komen we er wel. Natuurlijk hebben we ook nog wel wat stappen te zetten. Ik denk dat we ongemerkt meer bepalen voor een bewoner dan we ons bewust van zijn, wellicht omdat we dit zo gewend zijn te doen. Hoe vaak zeggen we niet tegen een bewoner die net vier boterhammen heeft gehad: ‘maar u heeft net gehad’. Ik betrap mezelf erop dat ik soms invul voor een bewoner wat hij of zij zou willen, bijvoorbeeld als ik een behandeling of diagnostisch onderzoek adviseer en denk dat dit dan ook is wat de bewoner wil. Maar dat hoeft natuurlijk helemaal niet zo te zijn! Misschien wil een bewoner helemaal niet weten of er mogelijk sprake is van een bepaald ziektebeeld. Voorheen waren we gewend om voor de bewoner te bedenken wat goed zou zijn, nu verschuift dat naar wat de bewoner zegt of laat merken te willen. Dat is een omslag in denken en automatisch doen. Het zijn hardnekkige gewoontes om los te laten. Dat heeft tijd nodig.
Hanneke: „Ik denk dat er toch nog wel vanuit een ouderwets gedachtegoed zorg wordt verleend. Het is voor ons allemaal moeilijk om een nieuwe kijk op zorg te ontwikkelen. De Wet zorg en dwang is wel helpend, omdat wettelijk gezien je een aantal dingen niet meer mag doen. Gelukkig hebben bewoners nu meer ruimte, in de breedste zin van het woord.” Hoe omschrijf je jullie band met bewoners en naasten?
Wendy: „In de behandeling is er vaak contact met medewerkers, een arts en naasten. De bewoner wordt zelf gevraagd wat hij of zij wil, dat is eigenlijk de eerste stap. Ik vind het erg mooi als ik, na een traject waarin we bespreken hoe om te gaan met het gedrag van de bewoner, zie dat de collega’s het gevoel hebben meer aan te sluiten bij die bewoner en de bewoner meer kwaliteit van leven heeft gekregen. Dat is waar we het voor doen! Soms heb je zulke intensieve trajecten met bewoners dat die je bijblijven. Soms zit het in de kleine dingen, zoals het contact dat je met een bewoner hebt wanneer je binnenloopt en je elkaar altijd op dezelfde manier begroet en je weet dat iemand zich dan gezien voelt.”
Hanneke: „Als iemand hier komt wonen, is er altijd een uitgebreid gesprek met naasten over de wensen en behoeftes en ook hoe iemand in de toekomst medisch gezien behandeling wenst. Wat is medisch wenselijk? Is het bijvoorbeeld wenselijk om nog te starten met chemokuren of is dat eigenlijk al niet meer in het belang van de bewoner? Ik probeer objectief te kijken naar de behoeftes en samen met de collega’s tot een goed plan te komen.”
Wendy: „ Ik probeer met behulp van het gesprek met een bewoner zijn of haar stem rondom behoeftes meer naar voren te laten komen. Met name bij bewoners die dat zelf niet meer kunnen uiten is dat enorm belangrijk.”
